یلدا به چه معنی است؟
یلدا واژه ای سریانی به معنی زایش و تولد است و سریانی زبانی بود که در میان مسیحیان بسیار رواج داشته است.ابوریحان بیرونی دانشمند و تقویم شناس از شب یلدا به نام میلاد اکبر یا میلاد خورشید نام می برد.
ورود یلدا به ایران باستان تاریخ مشخصی ندارد ولی در تاریخ ذکر شده است که روم باستان به دلیل سختی و مشقت زندگی به ایران مهاجرت کرده و زین پس واژه ی یلدا و سنت یلدا این واژه ی سریانی به ایران وارد شده است.
تاریخچه ی شب یلدا به چه زمانی برمی گردد؟
قدمت شب یلدا به گذشته‌های بسیار دور برمیگردد. برخی باستان‌شناسان، تاریخ شب یلدا را هفت هزار ساله می‌دانند. آن‌ها به ظروف سفالی دوره پیش از تاریخ، استناد می‌کنند. این ظروف دارای نقوش حیوانیِ ماه‌های ایرانی، مانند قوچ و عقرب هستند. البته این نقوشِ در کتیبه‌ها و یافته‌های باستان‌شناسی به ندرت یافت شده اند. اما باستان‌شناسان اظهار دارند که، می‌شود آیین مربوط به شب یلدا را تا هفت هزار سال قبل، ردیابی کرد.
گویند در این روز، نور از حد نقصان به حد زیادت خارج می‌شود و آدمیان به نَشو و نما آغاز می‌کنند و پری‌ها (دیوها) به ذَبول و فنا روی می‌آورند.همچنین ابوریحان بیرونی در کتاب قانون مسعودیبیان کمرده است: اولین روز از دی‌ماه را خرم روز یا خُره روز می‌نامند. خور روز یعنی روز خورشید؛ روز تولد خورشید که شکست ناپذیر است. این روز منتسب به اهورامزدا است و یکی از روزهای چهارگانه جشن‌های دیگان (هم نام شدن روز و ماه) است.
آداب شب یلدا چیست؟
جمع شدن دور آتش یا کرسی و مثل گویی یا قصه خوانی و فال حافظ یا شاهنامه خوانی از تفریحات شب یلدای ما ایرانیان است.و از خوراکی ها و تنقلات شب یلدا می توان به انواع آجیل و برگه ی میوه ها و میوه هایی مانند انار و هندوانه هم در این میان رخ نمایی می کنند ، و غذاهای سنتی مثل آش های مقوی و گرم و رشته پلو اشاره کرد ، جالب است بدانیم که چای و سماور هم جایگاه ویژه ای برای پذیرایی از مهمانان دارد و اگر این چای با نبات زعفرانی مزین شود که گوارای وجود مهمانان میگردد و شادی آنان را دو چندان می کند.
سعدی در این باره می‌گوید:
«بر آی، ای صبح مشتاقان اگر هنگام روز آمد
که بگرفت این شب یلدا ملال از ماه و پروینم»
در جایی دیگر:
«هر که مجموع نباشد به تماشا نرود
یار با یار سفر کرده به تنها نرود
بادِ آسایش گیتی نزند بر دل ریش
صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود»
با سرچی کوتاه در اینترنت متوجه می شویم که یلدا در تعدادی از کشورهای همسایه مانند افغانستان و تاجیکستان و پاکستان و حتی در شرق آسیا به چه صورت برگزار می شود و این رسم دیرینه و جالب مختص ایرانیان نیست . حتی یکی از مهیج‌ترین مراسم انقلاب زمستانی در مناطق غربی آفریقا برگزار می‌شود. مردم در این مراسم لباس‌های عجیبی می‌پوشند؛ لباس‌ها و ماسک‌هایی به شکل حیوانات، شیطان و فرشته‌ها. آن‌ها با نواختن موسیقی‌های آیینی خود را آماده آمدن زمستان می‌کنند. این مراسم در جامائیکا و مجمع الجزایر باهاما در شرق آمریکا و قسمت‌هایی از ویرجینیا و کارولینا هم انجام می‌شود.
و همینطور در بولیوی، پرو و اکوادور مراسمی برگزار می‌شود که به دوره اینکا‌ها برمیگردد. در این کشور‌ها این جشن را به‌عنوان بزرگداشت خورشید برپا می‌کنند. در تمدن اینکا، اینتی خدای خورشید بوده است و یکی از آیین‌های این رسم، طناب پیچ کردن خورشید است. آن‌ها در مراسمی نمادین به بالای کوه می‌روند تا خورشید را بگیرند و به سنگ‌ها ببندند و با این کار روز‌ها را بلند‌تر کنند. یکی از نقاط باستانی که این رسم انجام می‌شده، کوهستان ماچوپیچو در پرو است.
خلاصه ی کلام اینکه شاید این رسم در نقاطی به شکل های مختلف برگزار شود و تنها چیزی که توجه را به خود معطوف می کند این است که ایرانیان در هر مناسبتی از جمله شب یلدا و یا نوروز و یا هر آیین باستانی ترجیح می دهند در کنار خانواده و دوستان و فامیل ،اوقات خود را سپری کنند و این نشان از عشق و محبت درونی ایرانیان است و بنیان خانواده ای که برایشان ارجحیت دارد.
بازگشت به فهرست